Pojęcie kosztów jakości
Nie można jednoznacznie określić, czym są koszty jakości oraz ściśle wyodrębnić ich z całości kosztów organizacji. Wiąże się to z faktem, iż rozpatrywane są na wielu obszarach produkcyjnych i powstają w różnych miejscach. Specjaliści zajmujący się tematyką kosztów jakości zwracają uwagę na fakt, iż koszty jakości, o których zwykle jest mowa, określane są w sposób umowny i niejednokrotnie nie można ich dokładnie oszacować, a mimo to przedsiębiorstwa ponoszą ich ciężar.
Po raz pierwszy zagadnienie kosztów jakości zostało zdefiniowane w 1967 roku przez Amerykańskie Stowarzyszenie Sterowania Jakością (ASQC) w publikacji „Quality Costs
- What and How”. Koszty jakości traktowane są jako wydzielona z ogólnej kwoty suma nakładów ponoszonych na działalność prewencyjną, ocenę i kontrolę oraz strat spowodowanych przez wadliwość. Chodzi tutaj głównie o koszty usterek i konsekwencje ich wystąpienia oraz koszty ponoszone przez organizację w działaniach mających na celu osiągnięcie planowanego poziomu jakości.
Zdaniem Jurana i Gryny koszty jakości to: „pewne wydatki związane z zapewnieniem produktom przydatności do użytku” [22, s. 110]. Jednocześnie uważają oni, że redukcja kosztów jakości jest zasadniczym elementem obniżki kosztów własnych produkcji.
Juran, w ramach kosztów jakości, wyróżnił (na podstawie [9, s. 427]):
a)koszty zapewnienia jakości – mają na celu maksymalizację pewności, iż produkowany towar posiada wymaganą jakość,
b)koszty oceny jakości – mają na celu kontrolę stopnia zbieżności jakości wymaganej danego towaru z jakością uzyskaną,
c)koszty niezgodności – są efektem braku spełnienia wymaganej jakości.
W koncepcji Crosby’ego pod pojęciem kosztów jakości kryją się dwie grupy kosztów:
koszty zgodności – to wszelkie nakłady mające na celu zagwarantowanie prawidłowej realizacji wytycznych,
koszty niezgodności – to wydatki poniesione z tytułu niewłaściwie wykonanej pracy.
Deming uważa, że koszty jakości wynikają z „filozofii tolerowania błędów, pomyłek, opóźnień, przeoczeń” [11, s. 48]. Nie stanowią wartości dodanej. Są efektem przypadkowych zdarzeń, które wymknęły się spod kontroli. Źródłem tych okoliczności są system i jego otoczenie. Deming kojarzy jakość z takimi pojęciami jak: niezawodność, pewność, przewidywalność. Ogólnie rzecz ujmując, doskonalenie jakości powinno prowadzić do obniżenia czynników zmiennych, które z jednej strony mogą negatywnie wpływać na poziom jakości, a z drugiej - mieć znaczący wpływ na podniesienie wydajności i obniżenie kosztów.
Feigenbaum wprowadza do teorii kosztów innowacyjne pojęcie tzw. „ukrytej fabryki”, czyli obszaru, które występuje w każdym przedsiębiorstwie, a produkcja w nim wykonana może sięgać nawet do 10% ogólnej sumy zakładu. W takim obszarze świadomość powstawania wadliwych jednostek decyduje o realizacji działań prowadzących do wyeliminowania błędów, a co za tym idzie - wprowadzenia poprawek w uszkodzonych sztukach (na podstawie [11, s. 48]).
W myśl teorii Nixona, koszty jakości to nakłady poniesione na uzyskanie pewności, że produkty, które trafiają do rąk klienta wykonane są zgodnie z przyjętą specyfikacją (na podstawie [33, s. 418]).
Odmienny pogląd na zagadnienie kosztów jakości posiada Groocock. Odnosi je do nieprawidłowo wykonanych zadań. W myśl jego teorii koszty jakości: „stanowią różnicę pomiędzy poniesionym kosztem wyprodukowania i sprzedaży wyrobów a tym kosztem, który zostałby wygenerowany, gdyby w procesie produkcji nie zdarzył się żaden błąd ani nie pojawiła się żadna możliwość wystąpienia tego odchylenia” [33, s. 418].
Kindlarski wyróżnia trzy składowe ogólnych kosztów jakości, a mianowicie: koszty niskiego poziomu jakości, koszty badania poziomu jakości i koszty przedsięwzięć zapobiegawczych (na podstawie [11, s. 49]).
Oyrzanowski termin „kosztów jakości” określa precyzyjniej jako „koszty niskiej jakości wykonania” i rozpatruje go na dwóch płaszczyznach. W pierwszym znaczeniu są to koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo w procesie produkcji towarów lub usług, które nie spełniają jakościowych wymagań projektowych. Wynika z tego, że koszty wynosiłyby zero
w przypadku braku rozbieżności między faktycznymi kosztami produkcji a kosztami produkcji bezbrakowej, które powodują powstanie kosztów wytworzenia braków wykrytych w przedsiębiorstwie lub u klienta, oceny jakości produktów, gdzie prawdopodobnie obecne są braki produkcyjne oraz działań zapobiegających choćby w małym stopniu ich zaistnieniu. Odpowiedzialnością za nie obarczone są przedsiębiorstwa przed rozpoczęciem procesu produkcji, w czasie trwania lub po zakończeniu w ramach gwarancji.
„W drugim znaczeniu koszty jakości oznaczają część systemu zarządzania przedsiębiorstwem, tj. zarządzania w dziedzinie jakości, opartego na ustaleniu kosztów jakości, ich analizie, określeniu źródeł ich powstawania i planowania ich usunięcia za pomocą szeregu przedsięwzięć, których koszty realizacji muszą być mniejsze od wartości uzyskanych w ten sposób oszczędności.” [20, s. 75]. W tym miejscu odnoszone są tylko do kosztów niskiej jakości wykonania ponoszonych przez producenta.
W ramach całkowitych kosztów jakości, w zależności od struktury oraz rozmiarów przedsiębiorstwa, Oyrzanowski wyróżnia następujące grupy. Dla przedsiębiorstw przemysłowych, gdzie wyodrębniony jest dział jakości, na poszczególnych etapach produkcji wydziela koszty zapewnienia jakości tj. prewencji i oceny, koszty braków wewnętrznych
i zewnętrznych. W organizacjach nie posiadających odrębnego działu projektowania, kontrola jakości spoczywa na dziale technicznym. Dla fazy technicznej oraz fazy zbytu wyszczególniono również koszty braków i koszty zapewnienia jakości. W przypadku przedsiębiorstw handlowych, w działach: zakupu, magazynowania i sprzedaży, w ramach kosztów jakości, Oyrzanowski wyróżnia koszty zapewnienia jakości i koszty braków.
Zdaniem Banka koszty jakości są sumą kosztów poniesionych w celu uzyskania dobrej jakości. Procentowo, udział kosztów jakości wynosi 20-30% w przychodach firmy. Bank, analizując zagadnienie kosztów jakości, skupia się na elementach, które dotychczas tylko w minimalnym stopniu były ujmowane, a mianowicie: koszty zgodności, koszty niezgodności i koszty utraconych korzyści (na podstawie [2, s. 182]).
Na koszty zgodności składają się dwa ingredienty: profilaktyka i ocena. Koszty profilaktyki to nakłady poniesione na działania mające zapobiec powstawaniu błędów. Kierownictwo sporo wysiłków poświęca na uświadomienie pracownikom wagi jakości
w zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz konsekwencji niedostosowania wymagań klienta do jakości wyrobów. Koszty oceny to wydatki ponoszone na określenie stopnia zgodności ze standardami jakościowymi.
W przypadku kosztów niezgodności Bank, jako pierwszy, zwraca uwagę na błędy mogące wystąpić w dokumentacji oraz inne koszty, nazwane przez niego „nieoczekiwanymi”, powiązane z obsługą zewnętrzną. Niejednokrotnie wymagania jakościowe przedsiębiorstwa przewyższają oczekiwania klienta, które powodują „zalewanie” odbiorców zbędnymi informacjami.
Przykładami kosztów utraconych możliwości są: wycofanie zamówień będące efektem zbyt wolnej realizacji zamówienia, sprzedaż produktów niespełniających wymagań klienta.
Wszystkie omówione powyżej definicje kosztów jakości są w mniejszym lub większym stopniu zbieżne ze sobą. Autorzy na pierwszym miejscu stawiają klienta oraz jego potrzeby. Równorzędną wartość przypisują ekonomicznej efektywności działań przedsiębiorstwa. W tym miejscu spore zasługi zawdzięcza się marketingowi jako czynnikowi korzystnie wpływającemu na relacje przedsiębiorstwa z klientem. Błędy traktowane są jako czynnik negatywny. Wszystkie przedsiębiorstwa powinny dążyć do ich eliminacji.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.